Kryzys psychologiczny to sytuacja zachwiania równowagi emocjonalnej, poznawczej i fizjologicznej człowieka, najczęściej wskutek nagłych lub utrzymujących się od jakiegoś czasu krytycznych życiowych wydarzeń. W kryzysie dotychczasowe sposoby radzenia sobie zawodzą, dlatego często potrzebna jest pomoc z zewnątrz oraz poszukanie nowych strategii działania. Osobie znajdującej się w takim stanie mogą towarzyszyć różne trudne emocje: smutek, lęk, przerażenie, złość czy poczucie bezradności.
Rodzaje kryzysów:
- sytuacyjne – pojawiają się nagle i powodują poczucie zagrożenia (choroba, wypadek,
zakończenie związku, doświadczenie zdrady partnera, śmierć bliskiej osoby, gwałt,
utrata pracy), - rozwojowe – związane z przechodzeniem do kolejnego etapu rozwojowego; naturalnie występują w toku życia człowieka (m.in. pójście na studia, zawarcie małżeństwa, narodziny dziecka, przejście na emeryturę),
- egzystencjalne – pojawiające się wątpliwości dotyczące sensu życia, własnego postępowania, odpowiedzialności, szczęścia,
- środowiskowe – wywołane przez naturę lub człowieka, jak katastrofy naturalne (np. powódź, huragan), wojny, kryzysy ekonomiczne.
W sytuacji kryzysu psychologicznego przydatna może być interwencja kryzysowa – krótkoterminowa forma pomocy psychologicznej, nastawiona na pomoc klientowi w odzyskaniu równowagi i znalezieniu nowych sposobów radzenia sobie w kryzysowej sytuacji. Często interwencja może poprzedzać psychoterapię, jeżeli po zażeganiu kryzysu okaże się, że potrzebna jest długoterminowa pomoc ukierunkowana na zmianę.
Pojawienie się kryzysu stanowi zagrożenie wystąpienia w późniejszym czasie jego negatywnych skutków (m.in. zaburzeń psychicznych), jest jednak jednocześnie szansą na rozwój. Kryzys, odpowiednio rozwiązany, może wiązać się z pojawieniem się w życiu człowieka nowej jakości.